Tiếng Scotland Thông Dụng Và Phổ Biến Như Thế Nào?

24/08/2022

Vương Quốc Anh là cái nôi của đa ngôn ngữ và giọng nói. Sự đa dạng này có xu hướng phát sinh khi một khu vực cụ thể bị xâm chiếm bởi cùng một nhóm người trong một khoảng thời gian dài. Và quần đảo Anh vần là ngôi nhà của cùng một nhóm người dù đã trải qua nhiều biến đổi của chính phủ. Kể cả khi một người nào đó không đến từ quần đảo này vẫn có thể nhận ra sự khác biệt giữa người đến từ Anh và người đến từ Scotland (mặc dù mỗi quốc gia sẽ có những sự đa dạng khác trong chính quốc gia của họ). Nhưng chính chất giọng đã khiến người Scotland gặp phải một vấn đề kỳ lạ. Đó là máy tính cần có thời gian để nhận diện được chất giọng ấy.

How Many People Speak Scots, And Where Is It Spoken?

Trên thực tế, giọng đọc của người Scotland đã trở thành khuôn mẫu cho các trợ lý giọng nói như Alexa của Amazon và Siri của Apple. Để giải quyết vấn đề trên, Google đặt một cuộc gọi cho giọng Scotland chính gốc để họ có thể cố gắng thiết lập Google Home nhận diện được giọng Scotland.

Trong các ý kiến trên không có nghĩa khẳng định người Scotland không biết nói tiếng Anh “chính xác”. Chỉ là giọng Scotland có sự khác biệt hoàn toàn với giọng Anh và giọng Mỹ. Nếu như Thung lũng Silicon tọa lạc tại Scotland thay vì California, bạn có thể chắc chắn rằng Siri có thể được điều hành bởi một người Scotland bản địa.

Tại sao một số giọng nói Scotland lại có sự chú ý đặc biệt như vậy? Bởi vì đây có thể có sự phân chia trong ngôn ngữ. Hàng trăm năm trước, tiếng Anh Trung Đại (hay còn gọi là Inglis) được sử dụng rộng rãi khắp quần đảo Anh, sự tách biệt của những người nói tiếng Anh Trung Đại so với những người khác đã tạo ra ranh giới phân lập với người nói tiếng Anh-Scotland. Vì thế tiếng Anh Trung Đại đã trở thành Tiếng Anh Hiện Đại cho Anh Quốc, trong khi đó Scotland phát triển độc lập cách nói riêng: tiếng Scots.

?Vậy tiếng Scots là một ngôn ngữ hay là tiếng địa phương?

Dựa trên điều tra dân số năm 2011 của Vương Quốc Anh, hầu như 2 triệu người Scotland nói rằng họ có vài năng lực dùng tiếng Scots. Số người có khả năng đó chỉ chiếm khoảng 40% trong toàn bộ dân số. Trong số đó, khoảng 1,2 triệu người nói rằng họ có thể hiểu, đọc, viết và nói tiếng Scots; trong khi đó 800 người còn lại chỉ có khả năng 1 trong 4 kỹ năng trên.

Mặc dù có nhiều sự bất đồng về việc coi tiếng Scots là một ngôn ngữ hay không thì nhiều người đã tự tuyên bố điều đó; ngay cả những người Scotland. Trong một cuộc khảo sát, có 64% phản hồi cho rằng tiếng Scots không phải là ngôn ngữ. Điều thú vị hơn là những người thường xuyên sử dụng tiếng Scots ít khẳng định tiếng Scots là một ngôn ngữ hơn là những người không hề nói tiếng Scots. Điều đó có nghĩa là những người nói tiếng Scots có thể hiểu tiếng Anh một cách dễ dàng hơn những người nói tiếng Anh có khả năng hiểu tiếng Scots.

Đáng tiếc thay, không có bài kiểm tra nào uy tín để xác định như thế nào là ngôn ngữ địa phương và như thế nào là một ngôn ngữ. Một trong những công cụ hữu ích hơn bài kiểm tra là nhìn vào sự hiểu biết về đối phương (mặc dù là những ngôn ngữ khác biệt nhau nhưng vẫn có sự thấu hiểu lẫn nhau). Để bạn có thể hiểu rõ hơn, chúng tôi sẽ để bạn đọc khổ thơ thứ 2 trong bài thơ “Halloween” của nhà thơ người Scotland-Robert Burns

Amang the bonie winding banks,

Where Doon rins, wimplin, clear;

Where Bruce ance rul’d the martial ranks,

An’ shook his Carrick spear;

Some merry, friendly, countra-folks

Together did convene,

To burn their nits, an’ pou their stocks,

An’ haud their Halloween

Fu’ blythe that night.

Riêng đối với ví dụ trên, bạn có thể hiểu một số thứ về Scotland. Một số từ có ý nghĩa tương ứng ngay trong cách dùng tiếng Anh (“băng qua” và “xiên qua”). Một số từ gần như là giống nhau, ngoại trừ các nguyên âm (“amang” thay vì “among”, “nits” thay vì “nuts”). Và có những từ hoàn toàn khác biệt (“wimplin” và “bonie”). Tất nhiên, nếu như bạn đang đọc một ngôn ngữ đã được viết ra, bạn có một cơ hội tốt hơn để hiểu chúng hơn là nếu như nó được nói nguyên văn với bạn. Và bạn cần lưu ý tiếng Scots không phải là một nhóm riêng lẻ, cùng với các biến thể của chúng trải dài khắp đất nước.

?Tóm lược lịch sử về tiếng Scots

Tiếng Anh và tiếng Scots có nhiều sự tương đồng với nhau, bởi vì cả hai có chung nguồn gốc từ Anglo-Saxon, còn gọi là Tiếng Anh Cổ. Trước khi người Anh khai phá thế giới vào thế kỷ VI, những người sống ở khu vực này hầu hết thường được biết đến là người Scotland nói tiếng Pictish và tiếng Cumbric; cả hai là ngôn ngữ Ấn-Âu. Trong khoảng thời gian này, tiếng Gaelic cũng được du nhập vào khu vực này, được phát triển thành tiếng Scots Gaelic và trở thành ngôn ngữ thông dụng của khu vực.

Tuy nhiên với sự xâm lược của các bộ lạc đến từ lục địa châu Âu cho đến việc du nhập đa ngôn ngữ. Tổ tiên chính gốc của tiếng Scots đã được đưa đến Quần đảo Anh bởi tộc người German, đặc biệt là người Angle và người Saxons. Một ngôn ngữ mới bắt đầu chống lại sự ảnh hưởng, thay thế tiếng Scots Gaelic trong chính quyền Scotland ở một vài khía cạnh sau năm 1018, khi mà khu vực nói tiếng Scots của Northumbria chính thức trở thành một phần trong Trận chiến của Carham.

Đến thế kỷ XVI, tiếng Scots đã là ngôn ngữ của rất nhiều người Scotland. Tại thời điểm này, ngôn ngữ đã phát triển tách biệt với tiếng Anh qua nhiều thế kỷ. Nếu như sự việc này tiếp tục, tiếng Scots có thể đã tiếp tục thay đổi và trở nên khác biệt. Nhưng sau đó, một sự kế thừa phức tạp của hoàng gia đã khiến ngôn ngữ đổi hướng phát triển.

James Charles Stuart, con trai của Nữ Hoàng Scotland, Mary; đã trở thành Hoàng Đế James thứ VI của Scotland vào năm 1567 khi mới 13 tháng tuổi sau khi mẹ ông bị ép buộc từ bỏ ngai vàng. Nhờ hôn nhân trong Hoàng Gia, ông trở thành chắt của Vua Henry thứ VII của Anh Quốc. Sau khi Nữ Hoàng Elizabeth Đệ Nhất của Anh Quốc qua đời mà không có người thừa kế, các tòa án ở Anh đã đưa James lên trở thành Vua James Đệ Nhất của Anh Quốc. Sau khi lên ngôi, ông ấy đã đưa cả tòa án Scotland đến Anh Quốc cùng ông, và sự hình thành nền độc lập của Scotland đã trở thành một đòn giáng bất ngờ.

Theo nguyên tắc, Scotland vẫn là một nước độc lập cho đến khi Đạo luật Liên hiệp 1707 đã chính thức thống nhất Anh và Scotland, thành lập Vương Quốc Anh. Tiếng anh là ngôn ngữ quốc gia, và tiếng Scots trở thành một ngôn ngữ địa phương ít phổ biến hơn. Tuy nhiên, tiếng Scots không hề mất đi, và nó trở thành một phần quan trọng của bản sắc người Scotland.

?Thế kỷ 21- Sự tái sinh của tiếng Scots

Năm 2014, một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức đã cho phép Scotland quyết định có muốn trở thành một phần của Vương Quốc Anh hay không. Chỉ với hơn 55% phiếu bầu, người dân Scotland đã quyết định họ muốn ở lại. Trọng tâm của sự kiện này, tiếng Scots trở thành đặc điểm chính thể hiện sự nhận biết của người Scotland.

Phần lớn thời gian của thế kỷ XIX và thế kỷ XX, tiếng Scots bị cho là kém cỏi hơn tiếng Anh. Nó không được dạy ở trường và giao tiếp chính thức, và nó được phổ biến trong các cuộc giao tiếp thông dụng và ở các giai cấp thấp hơn. Nó đã bị như vậy cho đến những năm 1990, tiếng Scots đã phá vỡ một giới hạn khi sử dụng một phần rất nhỏ trong giáo dục và truyền thông. Sự thông dụng của tiếng Anh và sự thiếu vắng của tiếng Scots trong trường học đã một số lần khiến cho ngôn ngữ này bị thất lạc. Nếu như trước đây bạn đã từng tự hỏi rằng “Tiếng Scots là gì?” bởi vì nó chắc chắn không được truyền đạt trong nhận thức của cộng đồng.Ngay cả trong số những người nói tiếng Scots ngày nay, họ thường là những người lai giữa Scotland-Anh Quốc nhiều hơn là người Scotland “chính thống” của những năm 1500.

Và chưa dừng lại ở đó, ngôn ngữ đó luôn tồn tại. Nó tồn tại trong công việc của những nhà thơ người Scotland, nằm trong dòng thơ của Robert Burns mà bạn nghe vào mỗi đêm Giao Thừa. Cũng có những cuốn sách dành cho trẻ em được viết và dịch sang tiếng Scots, ví dụ như Harry Potter và Hòn Đá Phù Thủy. Và nhờ sự kết nối quốc tế nhờ mạng xã hội, người dân trên toàn thế giới có cơ hội nói chuyện với nhau về tiếng Scots và khiến nó được hồi sinh. Một cộng đồng những người diễn thuyết và người học trên website Reddit, và những nguồn lực hữu ích như Aye Can và Trung Tâm Ngôn Ngữ Tiếng Scots.

Tuy nhiên, mạng xã hội có thể gây ra những vấn đề. Một cuộc tranh cãi mới đây xoay quanh tiếng tiếng Scots bùng nổ ở nơi không chính thức: Wikipedia. Trong một khoảng thời gian, Wikipedia đã khai sinh ra hàng nghìn bài báo, và được trích dẫn bởi nhiều nhà xuất bản (kể cả bài viết này) như là một ví dụ cho sự hồi sinh của ngôn ngữ Scots. Nhưng vào tháng 9 năm 2020, nhiều người đã phát hiện ra ngôn ngữ Scotland trên trang web này rất sai lệch. Và có một lý do cho vấn đề này: một số lượng lớn bài báo đã được viết một thiếu niên người Mỹ mà không hiểu biết về ngôn ngữ Scots. Kết quả là các bài báo được viết thì đọc nghe như tiếng Scots nhưng có một số lỗi sai. Cậu ta vẫn khẳng định suy nghĩ của mình là tốt – cậu ta ngưỡng mộ ngôn ngữ này và nghĩ rằng cậu ta đang phiên dịch chính xác – nhưng những người bảo vệ ngôn ngữ này cho rằng cậu ta đã gây ra tác động tiêu cực đến ngôn ngữ này. Một ví dụ cho vấn đề này là một số công ty đã sử dụng dữ liệu từ Wikipedia để cài đặt cho hệ thống trí tuệ nhân tạo. Nếu như tiếng Scots trên website là sai, thì ngôn ngữ mà trí tuệ nhân tạo nhận diện bị sai. Và một lần nữa, sự bất đồng giữa robot và người dân Scotland trở lại.

Thật khó để hiểu được tầm quan trọng của một ngôn ngữ đối với một nền văn hóa. Trong khi đó thật dễ dàng để nghĩ về một ngôn ngữ như một phương thức để giao tiếp, nói chuyện như tiếng mẹ đẻ của tổ tiên bạn để kết nối bạn với những di sản của bạn, với nơi ở của bạn với thế giới. Dù sao sự thật tiếng Scots sẽ được phổ biến.

Bài báo này được công bố chính thức vào ngày 7 tháng 2 năm 2018. Nó được cập nhập để giải quyết các lỗi sai, cũng như để giới thiệu các thông tin mới. Phiên bản trước đây của bài báo này trích từ Wikipedia như một nguồn chính thức cho ngôn ngữ Scots, nhưng kể từ khi đó, bài báo trích từ Wikipedia được báo cáo rằng phần lớn ngôn ngữ được sử dụng không chính xác như trong bài báo này thể hiện.

________________________________

Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!

Theo: babbel
Người dịch: Phạm Thư Lê
Khi chia sẻ phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Phạm Thư Lê – Nguồn iVolunteer Vietnam”

Post Views: 934

Shortlink: https://ivolunteervietnam.com?p=87933

Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.